هویت زن از منظر اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه اصفهان

چکیده

در طول تاریخ، زن همواره تحت‌ سیطرۀ مردسالاری بوده است. چه در مردسالاریِ سنتی گذشته و چه در مردسالاریِ مدرن امروزی؛ ازاین‌رو تصویر موجود از زن، همواره عنصری غیرمستقل و تبعی و درجه دو می‌باشد. درحالی‌که هویت حقیقی زن با این توصیفات فاصلۀ زیادی دارد.
در نوشتار حاضر با جست‌وجو  به روش تلفیقی تحلیل‌‌مضمون - تحلیل اجتهادی در اندیشۀ قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای، ابعاد مختلف هویت واقعی زن بیان می‌شود؛ ازجمله ضرورت هویت‌یابی اسلامی زن، ویژگی‌های آن هویت، ابعاد آن و عوامل مؤثر بر هویت،  نسبت میان جنسیت و انسانیت در هویت، تقابل اسلام و غرب در هویت و آثار هویت‌سازی و هویت‌سوزی زن.
براساس مطالعۀ روش‌مندی که در پژوهش صورت ‌گرفته، می‌توان گفت از منظر رهبری، هویت زن دارای چهارچوب مطلقی است که در آن، تمامی ابعاد فردی و خانوادگی و اجتماعی پوشش‌پذیر می‌باشد. با توجه به آیات 35 سورۀ احزاب، 21 سورۀ روم و 195 سورۀ آل‌عمران، هویت زن به‌لحاظ انسانی با هویت مرد یکسان و به‌لحاظ جنسیتی به‌عنوان بخش عارضیِ هویت، متفاوت با هویت مرد است و در کارکردهای زندگی معنا می‌یابد. علاوه‌بر آن، با توجه به آیات 10 تا 12 سورۀ تحریم و تصریح آن در مفهوم‌یابی آیۀ 36 سورۀ آل‌‌عمران، زن در همین اندیشه، نه‌تنها دارای هویت انسانی مشترک با مرد می‌باشد؛ بلکه به‌عنوان الگوی زنان و مردان مؤمن و کافر هم، معرفی می‌شود.
همچنین ترسیم ایشان از شخصیت حضرات  زهرا و زینب، به‌عنوان نمونه‌های ظرفیت زن اسلامی، اعتقاد برخی از مفسرین را مطابق با آیۀ 17 سورۀ زخرف، خدشه‌دار می‌کند؛ چراکه این تفاسیر بیانگر عدم‌ظرفیت عقلانی و استعداد فکری و منطقی در زنِ هم‌سان با مرد است. 

کلیدواژه‌ها


  1. فارسی

    1. قرآن کریم
    2. آقاجانی،نصراله (1388)، چالش فمینیسم با عدالت جنسیتی، مطالعات راهبردی زنان.
    3. احمدی‌پور، علی (1402)، بررسی جایگاه روان‌شناختی زن در اسلام و تمدن غرب بر اساس منظومه فکری مقام معظم رهبری، روان‌شناسی فرهنگی زن.
    4. بانکی‌پورفرد، امیرحسین (1392)، نقش و رسالت زن، تهران: انقلاب اسلامی.
    5.  بزرگخو، ندا و همکاران (1399)، «مؤلفه‌های فردی و اجتماعی در الگوسازی زن تراز اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، مطالعات تربیتی روان‌شناختی خانواده.
    6. پورمحمدی، محبوبه و قوام، حامد (1401)، «فرایند تربیت دختران در جهت پذیرش نقش‌های جنسیتی در نظام تربیت مدرسه‌ای با نگاهی به آراء و اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه پژوهش در آموزش و تربیت اسلامی.
    7. خادمی، عاطفه و همکاران (1398)، «مدل مفهومی موضوع زن در گفتمان انقلاب اسلامی (مطالعه موردی: منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای»، زن در توسعه و سیاست.  
    8. خاک‌رنگین، علی و همکاران (1401)، زنان پیشرو: زنان الگو در بیان و اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، چاپ اول، تهران: پرناک.
    9. خسروپناه، عبدالحسین و همکاران (1396)، منظومۀ فکری آیت‌الله خامنه‌ای (نظام بینشی، منشی و کنشی)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    10. دانش، اسماعیل (1398)، «نقش حجاب در فعالیت‌های اجتماعی زن در اندیشۀ مقام معظم رهبری»، دوفصلنامۀ در مسیر استنباط، د 9، شماره 1.
    11. دفتر خواهران کانون دانش‌پژوهان نخبه (1400)، مطالبات رهبری از بانوان: وظایف و مسئولیت‌‌های بانوان از منظر مقام معظم رهبری، چاپ اول، تهران: تراث.
    12. رحیمی، مریم و همکاران (1397)، «سیره‌پژوهی شهیده زینب‌کمایی؛ مبتنی بر شاخصه‌های زن انقلابی در اندیشۀ آیت‌الله خامنه‌ای»، مطالعات پژوهشی زنان با رویکرد اسلامی، شماره 9.
    13. سعیدیان جزی، مریم و همکاران (1393)، «تحلیل نسبت زن و آزادی در اسلام در مقایسه با غرب، براساس آراء آیت‌الله خامنه‌ای»، پژوهش‌نامۀ حکمت اهل‌البیت (ع)، سال دوم، شماره دوم.
    14. سیمبر، رضا و همکاران (1397)، «جایگاه زنان در گفتمان رهبران انقلاب اسـلامی»، فصلنامۀ زن و جامعه، سال نهم، شماره دوم.
    15. شیرخانی، علی و همکاران (1398)، «نقش زنان در تقویت قدرت نرم از دیدگاه امام خامنه‌ای با تأکید بر مؤلفه‌های اجتماعی»، آفاق امنیت.
    16. عابدی‌جعفری، حسن و همکاران (1390)، «تحلیل‌مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارامد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی»، اندیشۀ مدیریت راهبردی، شماره دوم.
    17. کربلایی‌نظر، محسن (1390)، زن و بازیابی هویت حقیقی، تهران: انقلاب اسلامی.
    18. کریمی‌نیا، محمدمهدی و همکاران (1400)، بازکاوی تطبیقی جایگاه زن در اندیشۀ امام خمینی و مقام معظم رهبری، پیشرفت‌های نوین در روان‌شناسی.
    19. لولاآور، منصوره و همکاران (1393)، «واکاوی نقش اجتماعی زن از منظر آیت‌الله خامنه‌ای»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، د 4، شماره اول و ششم.
    20. ناطقی، راضیه (1397)، «شاخصه‌های سیاسی «زن مسلمان انقلابی» از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای»، مطالعات پژوهشی زنان با رویکرد اسلامی، شماره نهم.
    21. نکونام ،جعفر؛ صفی‌خانی، فرنگیس و نجفی، محمدجواد (1397)، سیر تاریخی آرای مفسران درباره مفهوم «قَوَّامُونَ»، پژوهش‌های تفسیر تطبیقی.
    22. مبینی‌مقدس، مجید و همکاران (1399)، «الگوی تحلیلی فعالیت اجتماعی زنان در انقلاب اسلامی با تأکید بر دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای»، دانش سیاسی، شماره دوم.
    23. مؤسسه فرهنگی حدیث لوح و قلم (1401)، حقیقت عظیم مجموعه بیانات آیت‌الله خامنه‌ای درباره حضرت زهرا علیهاسلام، انتشارات انقلاب اسلامی.
    24. هدایت‌نیا، فرج‌الله (1395)، الگوی سوم (الگوی رفتاری زن در خانواده و در جامعه)، تهران: لشگر فرشتگان.

    انگلیسی

    1. Braun, V, & Clarke, C (2006), Using thematic analysis in psychology. Edward Arnold (Publishers) Ltd.

    سایت‌ها

    1. سایت ir، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.